Category सुत्तपिटक

भगवान बुद्धले ४५ बर्षसम्म देशना गर्नु भएका बुद्ध वचन तिपिटक अन्तर्गत सुत्तपिटक खुद्दकनिकायको पन्ध्रवटा ग्रन्थ मध्ये एक हो । यस पुस्तकमा सानो सानो सुत्रहरू संग्रह गरि राखेकोलाई खुद्दकनिकाय भने पनि लामो लामो सुत्रहरु पनि संग्रहित छन् । एक एक जना श्रावक भन्ते प्रमुख शिष्यहरूलाई पछिसम्म रक्षा हुने गरि पिटक जिम्मा लिई शिष्य परम्परा दिएको भए पनि खुद्दक निकाय भने सबै मिलेर रक्षा गरि राखेकोले यो ग्रन्थ अझ महत्व देखिन्छ ।

बुद्ध वचन त्रिपिटक अन्तर्गत सुत्तपिटकको खुद्दकनिकायको आठौं ग्रन्थमाला, यसमा बुद्ध प्रमुख महास्थविर भन्तेहरूको २६४ उदगार गाथाहरू रहेका छन् । यी गाथाहरूमा बुद्ध, धर्म, संघका गुण, प्रत्येक गाथामा आ-आफ्नो स्वअनुभव र निर्वाणको निम्ति प्रेरणाले युक्त भइरहेका उपदेश, संसारको भयावह चक्रबाट मुक्त भई सत्त्वप्रति करुणावान भई सबैलाई संसारको भयावह चक्रबाट मुक्त उत्प्रेरणाका गाथाहरू रहेका छन् ।

बुद्ध प्रमुख ३९ जना एकदग्ग प्राप्त भिक्षु सहित २६२ महास्थविर भन्तेहरूको उदगारका बारे अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गत खुद्दकनिकायको एक ग्रन्थ हो । भगवान् बुद्धबाट एकदग्ग प्राप्त १३जना सहित ४० जना थेरी/स्थविराहरू- जसको आश्रव क्षय भईसकेका, तीन विधा, चार प्रतिसम्भिदा, आठ विमोक्ष र छ अभिज्ञा प्राप्त बुद्ध शासनलाई पूर्ण गरिसकेका ऋद्धिमति भिक्षुणीहरूको आत्मकथा समेतिएर सम्पादन गरिएका छन् ।

बुद्धकालिन थेरी/स्थविराहरूको बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको छौथौं भाग हो । यस ग्रन्थमा महानिपात अन्तर्गत जातक न‌ं. ५३८ देखि जातक नं. ५४७ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको पाँचौ भाग हो । यस ग्रन्थमा उन्नानचालिस निपात र उनानब्बे निपात अन्तर्गत जातक न‌ं. ५११ देखि जातक नं. ५३७ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको चौथौ भाग हो । यस ग्रन्थमा दशौ निपात देखि उन्नान्तिस निपात अन्तर्गत जातक न‌ं. ४३९ देखि जातक नं. ५१० सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको तेस्रो भाग हो । यस ग्रन्थमा चौथौ निपात र नवौ निपात अन्तर्गत जातक नं. ३०१ देखि जातक नं. ४३८ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको दोस्रो भाग हो । यस ग्रन्थमा दोस्रो निपात र तेस्रो निपात अन्तर्गत जातक न‌ं. १५१ देखि जातक नं. ३०० सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको प्रथम भाग हो । यसमा निदान कथा अन्तर्गत दूरेनिदान, अविदुरे निदान र सन्तिके निदान गरी बोधिसत्त्व हुनु भएका सुमेध तपस्वीले दीपंकर बुद्ध समक्ष बुद्धत्त्व प्राप्तिको लागि प्रार्थना गर्नुभएको, दिपंकर बुद्धबाट भविष्यवाणी प्राप्त भएदेखि काश्यप बुद्धसम्मका २७ बुद्धशासन कालमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरू र अभ्यासका साथै सिद्धार्थ कुमार बोधिसत्त्वको जन्म देखि महापरिनिर्वाणसम्मका घटनाहरूलाई उल्लेख गरेका छन् । यस ग्रन्थमा एकनिपात अन्तर्गत १४ वर्गमा १५०वटा बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख

भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको छैठौ‌ ग्रन्थ सुत्तनिपाट हो । यस ग्रन्थमा ५ वटा वर्ग र ७२ सुत्रहरू छन् । तथागतको अमृत उपदेशले मानिसहरूलाई उच्चस्तरमा पुऱ्याउने, परमशान्ति र निर्वाण प्राप्त गर्ने तर्फ लागि परेका एकान्तवासी गृहत्यागीको लागि एक्लै विचरण गरी विमुक्त सुखको अनुभव गर्ने, अवनतिका कारण, भिक्षु र गृहस्थको जीवनचर्याको वर्णित, बुद्ध, धर्म र संघको सत्य-वचनको महिमा र कल्याण, पहिला इच्छा, भोक र जरा तीनवटा राेग थिए भने पशु बधप्रथा ९८वटा राेगको कारण, प्रव्रजित र गृहस्थहरूका कर्तव्यहरूको निर्देश, भगवान् बुद्धको गृहत्यागका कारणहरूको वर्णन, प्रिय र मधुर वचन बोल्नको निमित्त उपदेश, वर्णव्यवस्थाको खण्डन, गाली दिएर दुर्गित प्राप्त गरेको विवरण, प्रतीत्यसमुत्पादधर्मको अनुलोम

भगवान् बुद्धको धर्म, दर्शन तथा इतिहासका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको छैठौ‌ ग्रन्थ सुत्तनिपात हो । यस ग्रन्थमा ५ वटा वर्ग र ७२ सुत्रहरू छन् । तथागतको अमृत उपदेशले मानिसहरूलाई उच्चस्तरमा पुऱ्याउने, परमशान्ति र निर्वाण प्राप्त गर्ने तर्फ लागि परेका एकान्तवासी गृहत्यागीको लागि एक्लै विचरण गरी विमुक्त सुखको अनुभव गर्ने, अवनतिका कारण, भिक्षु र गृहस्थको जीवनचर्याको वर्णित, बुद्ध, धर्म र संघको सत्य-वचनको महिमा र कल्याण, पहिला इच्छा, भोक र जरा तीनवटा राेग थिए भने पशु बधप्रथा ९८वटा राेगको कारण, प्रव्रजित र गृहस्थहरूका कर्तव्यहरूको निर्देश, भगवान् बुद्धको गृहत्यागका कारणहरूको वर्णन, प्रिय र मधुर वचन बोल्नको निमित्त उपदेश, वर्णव्यवस्थाको खण्डन, गाली दिएर दुर्गित प्राप्त गरेको विवरण, प्रतीत्यसमुत्पादधर्मको अनुलोम

भगवान् बुद्धको धर्म, दर्शन तथा इतिहासका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दकनिकायको पन्धौं ग्रन्थ मध्ये एघारौ ग्रन्थ “निद्देश” को दुई निद्देश मध्ये दोस्रो निद्देश यस चुलनिद्देशमा ११८ वटा सुत्रहरूलाई बिस्तृत व्याख्या गरिएका छन् । बाबरी ब्राह्मणले आफूसँगै बसिरहेका ब्राह्मण माणवकहरूलाई भगवान् बुद्धकहाँ पठाएर गम्भिरातिगम्भिर प्रश्नहरूको उत्तर सन्तुष्ट रुपमा प्राप्त नहुन्जेलसम्म प्रश्नहरू सोधि सन्तुष्ट उत्तरहरू सुनेर मार्गफल प्राप्त गरिएको उल्लेख गरीएका छन् ।

भगवान् बुद्धद्वारा देशित संक्षिप्त उपदेशहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गतको तेस्रो निकाय संयुक्त निकायमा लामा, छाेटा सबै प्रकारका सूत्रहरूलाई सगाथा वर्ग, निदान वर्ग, खन्ध वर्ग सलायतन वर्ग र महावर्ग गरी ५ वर्गमा छपन्न संयुक्त्त अन्तर्गत ११५३ सूत्रहरू संग्रह गरिएका छन् । बौद्ध साहित्यको एक महत्त्वपूर्ण यस ग्रन्थमा ज्ञान, धर्म, दर्शन र मुक्ति मार्गका बारेमा वर्णन गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धद्वारा देशित सबै खालका सूत्रहरु ज्ञान, धर्म, दर्शन र मुक्ति मार्गका बारेमा अध्ययन अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गतको दोस्रो निकाय मज्झिमनिकायमा १५२वटा मझौला खालका सूत्रहरूको संग्रह गरिएका छन् । बौद्ध साहित्यको एक महत्त्वपूर्ण यस ग्रन्थमा भगवान् बुद्धको जन्म, महाभिनिष्क्रमण, तपस्या, बुद्धत्त्व प्राप्ति, धर्मचक्र प्रवर्तनको मूल र प्रामाणिक स्रोतहरूका साथै बुद्धकालीन सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक साँस्कृतिक तथ्यहरूलाई समेतिए तीन प्रमुख वर्गलाई दशदशवटा सूत्र भएका चौधवटा वर्ग र बाऱ्हवटा सूत्र भएको एक वर्ग समेत गरी पन्ध्रवटा वर्ग रहेका छन् ।

भगवान् बुद्धले देशित मझौला खालका सूत्रहरुका बारेमा अध्ययन अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धवचन तिपिटक अन्तर्गत सुत्तपिटकको खुद्दक निकायको छैठौ ग्रन्थ विमानवत्थुमा पूण्य कर्मबाट प्राप्त भएका विमान र देवभूमिहरूलाई इत्थिविमान र पुरिसविमान गरी दुई भागमा विभाजन गरिएका छन् । यसमा चौरासी देवभूमि मध्ये पचास इत्थिविमान र पैतिस पुरिसविमानका बारेमा ती विमान र देवभूमिहरू के कस्ता पूण्यकर्मको फलबाट प्राप्त भएको भन्नेबारेमा उल्लेख गरीएका छन् ।

भगवान् बुद्धको शिक्षा अनुसार पूण्य कर्मको फलका बारेमा अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।

सुत्तपिटकको पाँचौ मुख्य निकाय खुद्दकनिकाय अन्तर्गतको यस ग्रन्थमा भगवान् बुद्धले कल्पकल्पहरूको बोधिसत्त्वको अवस्थामा पूर्ण गरेका दान, शील, नैश्क्रम्य, अधिष्ठान, सत्य, मैत्री र उपेक्षा गरी सात पारमिताका बारेमा संक्षिप्त वर्णन गरिएका छन् । यस ग्रन्थलाई छ परिच्छेदमा विभक्त गरी पैतिसवटा जीवन चर्याहरुलाई जातककथाको माध्यमबाट प्रस्तुत गरिएका छन् ।

बोधिसत्त्वले पूर्ण गरेका पारमिताहरूका बारेमा अध्ययन अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।