Language नेपाली

बुद्ध र बुद्धधर्मको मूल र प्रामाणिक रूप अध्ययन गर्न उपलब्ध वाङ्गमयहरूमध्ये पालि त्रिपिटकको सूत्रपिटकको पहिलो निकाय हो । यस निकायमा चौतिस वटा लामालामा सूत्र छन् । बुद्धकालीन भूगोल र इतिहास, समाज र स‌ंस्कार, धर्म र दर्शनको संश्लेषणात्मक र विश्लेषणात्मक अध्ययन गर्न शील, समाधि प्रज्ञा अवबोध गर्न, बुद्धको दर्शन गर्न तथा अन्ततः निर्वाण धर्म साक्षात्कार गर्नको निमित्त अमूल्य ग्रन्थरत्न हो । बुद्धको दर्शन, धर्मसेनापति सारिपुत्र महास्थविर आयुष्मान् महाकाश्यप, आयुष्मान आनन्द, आयुष्मान अनुरूद्ध आदि श्रावकहरूको आदर्शका बारेमा उल्लेख गरीएको छन् । बुद्धकालीन बासट्ठि वटा विभिन्न दृष्टिजालहरूको जानकारीका बारेमा ब्रह्मजाल सुत्त, मिथ्या तपस्यालाई उदाङ्ग पार्न महासीहनाद-सुत्त र उदुम्बरिक सुत्त, परलोकवादलाई उजागर गर्ने पायासिराजञ्ञ

भगवान् बुद्धले देशित लामालामा सूत्रहरुका बारेमा अध्ययन अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।

मूल पालि त्रिपिटक र पालि बाङ्गमयमा आधारित बुद्धकालीन राजनैतिक सामाजिक र धार्मिक इतिबृत्तकाे एक दृष्ट अंशमा आधारित मगध राजा बिम्बिसारका राज्यकालमा देवदत्तको कुसंगत र कुसल्लाहबाट राजकुमार अजात शत्रुले आफ्ना पितालाई सत्ताच्यूत मात्र नगरी हत्या समेत गरेर आखिरमा पापको प्रायश्चित गर्दै राजा अजात शत्रुले भगवान् बुद्धको शरण लिएको, पृथकजन मध्ये बुद्ध प्रति श्रद्धावान् राजा अजात शत्रुले बुद्धको परिनिर्वाणपछि गरेको संघायन इतिहास नै अविस्मरणीय रहेकाे र भगवान् बुद्धको अस्थिधातुको संरक्षणका बारे उल्लेख गरीएका छन् ।

अजात शत्रुको जीवनी र भगवान् बुद्धको अस्थिधातुको संरक्षणका बारेमा अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।

थेरवाद बुद्ध धर्ममा स्नातकोत्तर तह उपाधिको शोधपत्रको शिर्षक “मैत्री, मैत्री पारमिता र यसको उपादेयता” शोधकार्यको आधारमा मैत्रीको अर्थ, महत्त्व र आनिशंस देखि बोधिसत्त्वको मैत्री पारमिता, मैत्री भावनाका पद्धतिहरू आदि विषयबस्तुका बारेमा प्रस्तुत गरिएका छन् ।

बुद्ध धर्ममा मैत्रीको बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

महाकारूणिक तथागत बुद्धले बहुजन हित र सुखको निमित्त गरिएका देशनाहरूलाई अध्ययन र सही रूपले आचारण एवं अभ्यास गर्न सकिने गरी बुद्ध धर्मका ज्ञान प्रदान गर्ने हेतुले पञ्चशील, अष्टशील, श्रामणेर प्रव्रजित शील, सुचरित्र, दुश्चरित्र, त्रिरत्न वन्दना, बुद्ध, धर्म, संघका गुणहरू, बुद्ध जीवनी, चतुरार्य सत्य, स्मृतिप्रस्थान ध्यान भावना, मंगल सूत्र, महोपकारक महासी सयादोका ओवाद कविताहरू, मैत्री भावना कविता, भोजन प्रत्यवेक्षण आदि शिर्षकहरूलाई समावेश गरी प्रस्तुत गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धका शिक्षालाई प्रारम्भिक ज्ञानका रुपमा जान्न चाहनेहरू ।

महापण्डित राहुल सांस्कृत्यायनद्वारा संकलित “बुद्धचर्या” काे भावानुवाद हो । बुद्धजीवनी, प्रथम बर्षावास देखि ४६‌औं बर्षावाससम्म भगवान् बुद्धबाट देशना गरिएका उपदेशहरूलाई संक्षिप्त रुपमा प्रस्तुतिका साथै बुद्धकालीन राज्यहरू, परिव्राजकहरू, ब्रह्मादिदेवहरू, ब्राह्मणहरू, राजपरिवारहरू, गृहस्थीहरु, महिलाहरू र अन्य बिषयहरूलाई समावेस गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धको बर्षावासको बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

अप्रमाद जीवन पद्धति, बुद्धकालिन संस्कृति, बौद्ध संस्कार, बौद्ध पर्व र बिबिध संस्कार, पालि शब्दहरू, सम्यक पाठ, चार आरक्षा भावना, परित्राण सूत्रहरु, सतिपट्ठान सूत्र, बिभिन्न बौद्ध गीतहरू, संक्षिप्त अभिधर्म, धम्मपदका बिभिन्न वर्गहरू, भिक्षु प्रातिमोक्ष, भिक्षुणी प्रातिमोक्ष, बुद्ध शिक्षा सम्बन्धि बिबिध बिषयहरू समेटिएर प्रस्तुत गरिएका छन् ।

बुद्धशिक्षाका बारेमा अध्ययन गर्न जान्न चाहनेहरू ।

स्मृतिपूर्वक सतिपट्ठान विपस्सना ध्यान अभ्यास शिविर भईरहेको अवधिमा ध्यान योगीहरुले पालन गर्नुपर्ने शील प्रार्थना, बुद्धपूजा, मैत्रीभावना, भोजन गर्ने बेलामा प्रत्यवेक्षण गर्नुपर्ने पिण्डपात पच्चवेक्खण, महोपकारक महाशी सयादोको ओवाद स्मरणिका कविता र योगीहरूले पालन गर्नुपर्ने नियम एवं समय तालिका समावेश गरिएक छन् ।

सतिपट्ठान विपस्सना ध्यान अभ्यास गर्दा अपनाउनु पर्ने नियमहरूको बारेमा जान्न चाहनेहरू ।

चिर सम्मानित, मितभाषी, कुशल धर्मप्रेरिका नेपालको थेरवाद बुद्धसासन प्रचार प्रसार र चिरस्थायीको लागि अतुलनिय योगदान पुर्याउन हुने बिदूषी मध्ये एक श्रद्धेय ञाणशीला गुरूमांकाे संक्षिप्त जीवनी सहित भन्ते, गुरूमां, उपासक तथा उपासिकाहरूबाट उहाँकाे गुणानुस्मरण सहितका लेखहरू समावेश गरिएका छन् ।

श्रद्धेय ञाणावती गुरूमांकाे जीवनीका बारे अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

नेपालका सुख्यातिप्राप्त बौद्ध विद्वान्, इतिहासकार, प्रबुद्ध लेखक, प्रवचक, शिक्षक, प्रशिक्षक, नेतृत्त्व निर्देशक तथा निर्भिक बैचारिक राजनीतिका ज्ञाता श्री भुवनलाल प्रधानद्वारा लेखिएका लेखहरूलाई बिभिन्न पत्रिकाहरूबाट संग्रह गरिएको छ । बुद्धका ४५ बर्षावासहरूको विवरणलाई “बुद्धका बर्षावासहरु” शिर्षकमा “भगवान् बु्द्धको दिनचर्या, “बोधिबृक्षको झझल्को”, “बु्द्ध अस्थिको इतिहास”, “बुद्धका स्मरणीय ठाउँ र बस्तुहरु”, “बुद्ध सम्बन्धी ऐतिहासिक मिति”, “त्रिपिटकको लिपिबद्धीकरण”, “स्तूप-चैत्य अन्तर्गत चैत्यको किसिम र महायानी प्रभाव”, “बुद्धका देनहरु”, “बुद्ध-धर्मको एक किरण” आदि शिर्षकका लेखहरू समावेश गरिएका छन् ।

बुद्ध धर्मका बिबिध पक्षहरुको बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्धधर्मका अनमोल पुस्तकहरुलाई डिजिटलाइज गरी जगेर्ना गर्न र वेवसाइट मार्फत सर्वसाधारणको पहुँचमा पुर्‌याउने उदेश्य लिई Dhamma.digital वेवसाइटमा प्रविष्ट गरीएका पुस्तकहरुको नामावली सहित संक्षिप्त विवरणहरुको सूचिकृत प्रस्तुत गरीएका छन् ।

Dhamma.digital वेवसाइटमा संकलित पुस्तकहरुको विवरणका बारेमा जान्न चाहनेहरू ।

भगवान् बुद्धले साताैं बर्षावासको समयमा श्रावस्ती नगरको कण्डम्ब बृक्षमूलमा तीर्थंकर दमनार्थ यमक प्रातिहार्य प्रदर्शनपछि तीन पाइला चालेर तावतिंस देवलोकमा देवब्रह्माहरुलाई बर्षाबास तीन महिनासम्म लगातार निरन्तरता दिइ देशना गर्नु भएको गम्भिराती गम्भिर मनोबैज्ञानिक धर्मको बिश्लेशण र विवेचना गरीराखेको धर्मस्कन्धको संगालो त्रिपिटकको तेस्रो पिटक अभिधर्म हो । यसमा चित्त, चैतसिक, रुप र निर्वाणका बिषयलाई नौ वटा काण्डमा विभाजन गरी परमार्थ धर्म, प्रज्ञप्ति धर्म, नामरुप धर्म, समुच्चय धर्म, ध्यानकाे कर्मस्थान, बोधिपक्षिय धर्म, प्रतित्यसमुत्पाद आदि बिषयमा बिस्तृत रुपमा व्याख्या गरि प्रस्तुत गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धको मनोबैज्ञानिक धर्मलाई बिस्तृत रुपमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

नेपालका साताैं संघनायक श्रद्धेय ज्ञानपूर्णिक भन्तेज्यूको पहिलाे अनुवाद पुस्तक “पायसि राजन्य सूत्र” जसमा पायसि राजाले परलाेकका बारेमा राखेको जिज्ञासामा भिक्षु कुमार काश्यप महास्थविरले उत्तर दिनु भएको बिषयमा सूत्रकाे आधारमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

परलोक छ छैन् भन्ने बिषयमा जान्न चाहनेहरू ।

बुद्धकाे संक्षिप्त जीवनी, बुद्ध धर्मका मौलिकताहरू, बुद्धकालिन कथा, मृत्युपर्यन्त मानिसहरूकाे गति, चतुआर्य सत्य र यसको महत्त्व, आर्यअष्टाङ्गिक मार्ग, धम्मिक सूत्र, चंक्रमण, राजा अजात शत्रु र श्रामण्यफल सूत्र आदि शिर्षकका लेखहरु समावेश गरिएका छन् ।

भगवान् बुद्धको जीवनी र उपदेशहरुकाे संक्षिप्तमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।

बुद्ध, बुद्धधर्म, बाैद्ध साहित्य र बाैद्ध इतिहास आदि विषय बस्तुका बारेमा बिभिन्न पत्रपत्रिकाहरु, स्मारिकाहरु र संगाेष्ठी पुस्तिकाहरुमा छापिएका लेख रचनाहरुबाट ३६ वटा लेखरचनाहरुलाई सम्पादन गरिएका छन् । जस्तैः बुद्धः पालि र संस्कृत वाङ्गमयमा, बुद्ध र बद्धधर्म, बुद्धधर्मका मूलभूत विशेषताहरु, बौद्ध दृष्टिमा अहिंसा, बौद्ध संस्कृतिमा रक्तदान, नेपाल उपत्यकामा बुद्ध धर्म आदि शिर्षकका लेखहरु समावेश गरिएका छन् ।

बाैद्ध साहित्य र इतिहासकाे बारे अध्ययन गर्न चाहनेहरु ।

बौद्ध साहित्यमा त्रिपिटक ग्रन्थ जत्तिकै प्रामाणिक एक ग्रन्थ हाे । यसमा बैक्टरियाका ग्रीकराजाहरूमध्ये प्रतापवान राजा मिलिन्द र भिक्षु नागसेनको पूर्वजन्मको कथा देखि भिक्षु नागसेन र राजा मिलिन्द बिच भएको शास्त्रार्थलाई प्रस्तुत गरि अन्तमा राजा मिलिन्द भिक्षु बनि अर्हत-पद प्राप्त गरेको वर्णन गरिएकाे छ । यसमा बाहिरी कथा अन्तर्गत नागसेन र राजा मिलिन्दको पूर्वजन्मदेखि उनीहरू बिचको पहिलाे भेटसम्मका बारेमा उल्लेख गरीएका छन् । दोस्रो खण्डमा मिलिन्द-प्रश्न, मेन्डक प्रश्न, अनुमान प्रश्न, उपमाकथा प्रश्न आदि शिर्षक अन्तर्गत बिभिन्न वर्गहरूमा भिक्षु नागसेन र राजा मिलिन्द बिच भएका प्रश्न-उत्तरलाई प्रस्तुत गरिएका छन् ।

बुद्धशिक्षाका बारेमा बिभिन्न उपमाद्वारा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।