पालि त्रिपिटकका बारेमा संक्षिप्त रुपमा भूमिका समेटिएको छ । भगवान बुद्धको जीवन चरित्रका प्रमुख घटनाहरूका साथै भगवान बुद्धले बताउनु भएका शील समाधी प्रज्ञाका बिशेष उपदेशहरू र विशेष व्यक्तिहरूका बारेमा त्रिपिटकमा उल्लेख भएका घटनाहरूलाई समेटिएर प्रस्तुत गरिएका छन् ।
पालि त्रिपिटकको संक्षिप्त तथा भगवान बुद्धको जीवनी र विशेष उपदेशहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
लेखकको बुद्ध शिक्षासँग सम्बन्धि बिभिन्न समयमा बौद्ध पत्रिकामा प्रकाशित २३वटा लेखहरू र अन्य बिभिन्न पत्रिकामा प्रकाशित ८ वटा लेखहरू गरी जम्मा ३१वटा बिबिध लेखहरू संग्रहित गरिएका छन् ।
बुद्धशिक्षालाई बिभिन्न व्यवहारिक रुपमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
The Book of the Vinayapitika
बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गत खुद्दकनिकायको एक ग्रन्थ हो । भगवान् बुद्धबाट एकदग्ग प्राप्त १३जना सहित ४० जना थेरी/स्थविराहरू- जसको आश्रव क्षय भईसकेका, तीन विधा, चार प्रतिसम्भिदा, आठ विमोक्ष र छ अभिज्ञा प्राप्त बुद्ध शासनलाई पूर्ण गरिसकेका ऋद्धिमति भिक्षुणीहरूको आत्मकथा समेतिएर सम्पादन गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन थेरी/स्थविराहरूको बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको छौथौं भाग हो । यस ग्रन्थमा महानिपात अन्तर्गत जातक नं. ५३८ देखि जातक नं. ५४७ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको पाँचौ भाग हो । यस ग्रन्थमा उन्नानचालिस निपात र उनानब्बे निपात अन्तर्गत जातक नं. ५११ देखि जातक नं. ५३७ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको चौथौ भाग हो । यस ग्रन्थमा दशौ निपात देखि उन्नान्तिस निपात अन्तर्गत जातक नं. ४३९ देखि जातक नं. ५१० सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको तेस्रो भाग हो । यस ग्रन्थमा चौथौ निपात र नवौ निपात अन्तर्गत जातक नं. ३०१ देखि जातक नं. ४३८ सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
भगवान् बुद्धको जीवनी र तेस्रौ बौद्ध सम्मेलनका विवरण, सिंहल द्विपको धार्मिक इतिहाससँग सम्बन्धित विवरण, महान अर्थकथाचार्य बुद्धघोषको जीवनी वर्णनऽ वंश साहित्य मोगल्यान व्याकरण, सुवण्ण भूमीको शासन इतिहासको वर्णन, योनक राष्ट्रको धार्मिक इतिहास, बुद्ध परिनिर्वाणको ४३३बर्षमा कुक्कुटसीव राजा वनवासी राज्य गरेको साथै पाँच अर्हतहरुले बसोबास गरेको र वहाँहरूलाई आवश्यक सम्पूर्ण प्रत्ययले सेवा सम्बन्धि वर्णन,अपरान्त राष्ट्र शासनवंशको वर्णन, काश्मिर, गन्धार, अहिंसक, महाराष्ट्र, चिन राष्ट्र आदिको शासनवंसका बारेमा वर्णन गरिएका छन् ।
सिंहल द्विपको धार्मिक इतिहासका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको दोस्रो भाग हो । यस ग्रन्थमा दोस्रो निपात र तेस्रो निपात अन्तर्गत जातक नं. १५१ देखि जातक नं. ३०० सम्मका बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको दशौं ग्रन्थ जातक हो । यसलाई छ भागमा बिभाजन गरी प्रकाशन गरिएको मध्येको प्रथम भाग हो । यसमा निदान कथा अन्तर्गत दूरेनिदान, अविदुरे निदान र सन्तिके निदान गरी बोधिसत्त्व हुनु भएका सुमेध तपस्वीले दीपंकर बुद्ध समक्ष बुद्धत्त्व प्राप्तिको लागि प्रार्थना गर्नुभएको, दिपंकर बुद्धबाट भविष्यवाणी प्राप्त भएदेखि काश्यप बुद्धसम्मका २७ बुद्धशासन कालमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरू र अभ्यासका साथै सिद्धार्थ कुमार बोधिसत्त्वको जन्म देखि महापरिनिर्वाणसम्मका घटनाहरूलाई उल्लेख गरेका छन् । यस ग्रन्थमा एकनिपात अन्तर्गत १४ वर्गमा १५०वटा बोधिसत्त्वका पूर्वजन्मका घटनालाई भगवान् बुद्धले बिभिन्न समय र प्रसंङ्ग अनुसार देशना गर्नु भएका उपदेशहरूलाई बिभिन्न पारमिता धर्मको रुपमा उल्लेख
भगवान् बुद्धले बोधिसत्त्वको रुपमा पूर्ण गरेका पारमिता धर्महरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दक निकाय अन्तर्गतको छैठौ ग्रन्थ सुत्तनिपात हो । यस ग्रन्थमा ५ वटा वर्ग र ७२ सुत्रहरू छन् । तथागतको अमृत उपदेशले मानिसहरूलाई उच्चस्तरमा पुऱ्याउने, परमशान्ति र निर्वाण प्राप्त गर्ने तर्फ लागि परेका एकान्तवासी गृहत्यागीको लागि एक्लै विचरण गरी विमुक्त सुखको अनुभव गर्ने, अवनतिका कारण, भिक्षु र गृहस्थको जीवनचर्याको वर्णित, बुद्ध, धर्म र संघको सत्य-वचनको महिमा र कल्याण, पहिला इच्छा, भोक र जरा तीनवटा राेग थिए भने पशु बधप्रथा ९८वटा राेगको कारण, प्रव्रजित र गृहस्थहरूका कर्तव्यहरूको निर्देश, भगवान् बुद्धको गृहत्यागका कारणहरूको वर्णन, प्रिय र मधुर वचन बोल्नको निमित्त उपदेश, वर्णव्यवस्थाको खण्डन, गाली दिएर दुर्गित प्राप्त गरेको विवरण, प्रतीत्यसमुत्पादधर्मको अनुलोम
भगवान् बुद्धको धर्म, दर्शन तथा इतिहासका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धवचन त्रिपिटकको अभिधर्मपिटकको पहिलो महत्त्वपूर्ण ग्रन्थ धम्मसंङ्गिणी, अभिधर्मको मूल आधार एवं सार यस ग्रन्थमा सबै परमार्थ धर्महरूलाई विभिन्न तरीकाबाट संग्रह गरिराखेको ग्रन्थ हो । यस ग्रन्थमा व्यवस्थित रूपमा सर्वप्रथम मातृका सूचि, परमार्थ धर्मलाई तीन समूह त्रिमातृका र दुई समूह द्विकमातृका मा बिभाजन गरि यी मातृकालाई चार काण्ड (१) चित्तोत्पादकाण्ड, (२) रुपकाण्ड, (३) निक्षेषकाण्ड र (४) अर्थकथाकाण्डमा विभाजन गरी कुशल धर्ममात्र नभई दोष रहितको दश प्रतिफल दिने कुशल धर्महरुलाई अर्थ सहित प्रष्ट रूपमा प्रस्तुत गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धद्वारा देशित अभिधर्मको मूल आधार एवं सारलाई गहनरुपमा अध्ययन र अभ्यास गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटकको खुद्दकनिकायको पन्धौं ग्रन्थ मध्ये एघारौ ग्रन्थ “निद्देश” को दुई निद्देश मध्ये दोस्रो निद्देश यस चुलनिद्देशमा ११८ वटा सुत्रहरूलाई बिस्तृत व्याख्या गरिएका छन् । बाबरी ब्राह्मणले आफूसँगै बसिरहेका ब्राह्मण माणवकहरूलाई भगवान् बुद्धकहाँ पठाएर गम्भिरातिगम्भिर प्रश्नहरूको उत्तर सन्तुष्ट रुपमा प्राप्त नहुन्जेलसम्म प्रश्नहरू सोधि सन्तुष्ट उत्तरहरू सुनेर मार्गफल प्राप्त गरिएको उल्लेख गरीएका छन् ।
भगवान् बुद्धद्वारा देशित संक्षिप्त उपदेशहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धवचन त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गतको तेस्रो निकाय संयुक्त निकायमा लामा, छाेटा सबै प्रकारका सूत्रहरूलाई सगाथा वर्ग, निदान वर्ग, खन्ध वर्ग सलायतन वर्ग र महावर्ग गरी ५ वर्गमा छपन्न संयुक्त्त अन्तर्गत ११५३ सूत्रहरू संग्रह गरिएका छन् । बौद्ध साहित्यको एक महत्त्वपूर्ण यस ग्रन्थमा ज्ञान, धर्म, दर्शन र मुक्ति मार्गका बारेमा वर्णन गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धद्वारा देशित सबै खालका सूत्रहरु ज्ञान, धर्म, दर्शन र मुक्ति मार्गका बारेमा अध्ययन अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्ध शासनमा देवदत्तले गरेका गतिविधीहरूका साथै लोकमा अकुशल कर्म गरेपछी जन्मजन्मान्तरसम्म पनि त्यसको विपाकको भागीदार होइन्छ भन्ने कुरालाई वार्तालापको रुपमा प्रस्तुत गरीएका छन् ।
देवदत्तको कृयाकलाप र कर्म विपाकका बारेमा जानकारीबारे जान्न चाहनेहरू ।
