बाैद्ध साहित्यमा बुद्धद्वारा श्रेष्ठ धाेषित अर्थात अग्रस्थान पाएका तेह्र १३ भिक्षुणीहरूका चरित-कथाहरू संग्रहित भएका छन् । यसमा ती भिक्षुणीहरू अर्थात श्राविकाहरूकाे गृही-जीवनका शुरुका दिन देखिका कुराहरू समावेश गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्राविकाहरू जसले बुद्धद्वारा अग्रस्थान पाएका श्राविकाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
सासनधज धम्माचरिय श्रद्धेय धम्मवती गुरुमांले बिक्रम सम्बत् २०२२ सालमा काठमाण्डाैं स्थित श्रीघः, नघल टाेलमा धर्मकीर्ति विहारकाे स्थापना गर्नु भएकाे हाे । उक्त विहारले स्थापना समयदेखि नै बिभिन्न प्रकारका बाैद्ध धार्मिक कार्य गर्दै आएकाे छ । नेपालमा थेरवाद बुद्धशासनकाे प्रचार प्रसारमा उक्त विहारले स्थापना समयदेखि हालसम्म विहारमा आवासिय गुरुमांहरूका साथै विहारकाे बिभिन्न कमिटीहरूले अनवरत रूपमा बिभिन्न क्षेत्रमा गर्दै आएका बिबिधकार्यहरुका बारेमा उल्लेख गरिएकाे छ ।
धर्मकीर्ति विहारकाे बुद्धधर्म प्रचारप्रसार पुर्याएकाे याेगदानका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
The Life of Buddha नामक अग्रेजी पुस्तककाे नेपाली भाषामा अनुदित पुस्तक हाे । यसमा बुद्ध जीवनी अन्तर्गत जन्म, मनुष्यकाे चार अवस्था, बाेधिज्ञान प्राप्ति, मध्यम मार्ग, संघ आदि विविध शिर्षकमा बुद्ध जीवनी र दर्शनका कुराहरूलाई प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्ध जीवनी र बुद्धकाे दर्शन बारे अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
भगवान बुद्धले दिनुभएकाे उपदेशहरू दान, शील, भावना, कर्मकाे बिपाक, दुःखकाे प्रकार, आर्य सत्य देखि मार्गफलकाे विवरणसम्मका कुराहरूलाई कथा र विभिन्न घट्नासंग जाेडेर व्यावहारिका जीवनकाे लागि उपयाेगि हुने सन्देशलाई प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्ध शिक्षालाई व्यवहारिक ज्ञानकाे रूपमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
भगवान बुद्धले आफ्नाे कीर्ति पताका फहराएका स्थानहरू नालन्दा, राजगिर, बाेधगया, सारनाथ, लुम्बिनी आदिस्थानहरूकाे यात्रा गर्दाकाे अनुभव, स्थानकाे ऐतिहासिक तथ्यहरूकाे जानकारी र बुद्ध सम्बन्धि पुरातात्त्विक बस्तुहरूकाे परिचयका साथै स्थलकाे महत्त्व र सम्बन्धित फाेटाेहरू संग्रहित गरी प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बाैद्ध संवेजनिय तीर्थस्थलहरूकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
देवदेवीहरूमा निहित गुणहरूलाई आत्मसात गरी उक्त गुण आफूमा पनि विकसित गरी सही धर्मकाे पहिचान र आचरण गर्नु पर्छ । आराध्य देवदेवीमा रहेकाे गुण स्मरण गर्नु पर्ने त्यसबाट शिक्षा ग्रहण गरी त्यसलाई व्यवहारमा उपयाेग गर्नुपर्ने जस्तै बुद्ध, गणेश, ब्रम्हा, विष्णु, शिव, कृष्ण आदि देवताहरूकाे प्रतिकात्मककाे बारेमा शिक्षा लिनु पर्ने साथै विजयदशमी मनाउनुकाे कारण र उपसंहार सहित उल्लेख गरिएका छन् ।
सही धर्म पहिचान गर्न चाहानेहरू ।
बुद्ध र बुद्धधर्म सम्बन्धित विभिन्न पक्षहरूलाई देखाउने विभिन्न बाैद्ध भिक्षु, लेखक तथा विद्वानहरूकाे लेख रचनाहरू बुद्धधर्मकाे परिचय, शिक्षा, दर्शन, सिद्धान्त र व्यावहारिक गुण एवं कल्याणकारी भावनाहरूलाई समेटेर संग्रहकाे रूपमा प्रस्तुत गरिएकाे छ । जसलाई.आजकाे युगमा बुद्धकाे मूल्याङ्कन र परम्परा जस्ता विविध विषयबस्तु समावेश गरी प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्धधर्म सम्बन्धि ज्ञान हासिल गर्न चाहनेहरू ।
मानविय चरित्र र नैतिकतालाई व्यवहार र जीवनमा उतारी सदाचार तथा सदभावपूर्ण जीवन जीउनका लागि महत्त्वपुर्ण भुमिका खेल्ने गुणस्वभाव, मूर्खकाे स्वभाव र जीवन सफल बनाउनकाे लागि आवश्यक कर्तव्य, शील, समाधि, र प्रज्ञालाई विभिन्न ९ वटा प्रेत कथाहरू सहित ४ वटा कविताद्वारा रूपले मात्र मानव भएर हुदैन व्यवहारले कर्म बन्छ भन्ने कुरालाई प्रस्तुत गरिएका छन् ।
सभ्य र सुसज्जित समाजकाे निर्माण गर्न चाहानेहरू ।
वास्तविक जीवनमा आइपर्ने समस्याहरूलाई स्वागतपूर्ण ढङ्गले स्वीकार्न मद्दत गर्ने प्रेरणादायी कथाहरूलाई आजकाे समय, परिस्थिति अवस्थाऽ सकारात्मक साेच, भावना र कार्यसंग मिल्ने १०८ वटा बिबिध शिर्षकहरू करुणा, सुख, दया, माया, प्रेमका खुराकहरू, डर, रिसकाे आवेग, मुत्ति, विनम्रता, गल्तिसुधार, क्षमा याचना र क्षमाप्रदान आदि मानवीय मूल्य र मान्यताकाे जग बुद्ध धर्मकाे आधारभूत सिद्दान्तहरूलाई समावेश गरी अभिप्रेरित र मनाेरन्जनपूर्ण तथा ज्ञानवर्दक रूपमा प्रस्तुत गरिएका छन् ।
व्यावहारिक जीवनमा धर्मलाई उतार्न चाहानेहरू
बि सं २०६१ सालमा बाैद्धग्रन्थ त्रिपिटककाे माध्यमबाट बुद्धशिक्षा अध्यापन गर्नकाे लागि “त्रिपिटक ज्ञानकक्षा” नाम दिई प्रत्येक शनिवार दुई घण्टाकाे अध्यापन गर्ने गरी कक्षा शुरू गरिएकाे थियाे । यसकक्षाकाे प्रथम बर्षकाे ३ बर्ष पूर्णाबधिपश्चात बिद्यार्थीहरूलाई प्रमाणपत्र वितरण समाराेह आयाेजनाकाे उपलक्ष्यमा त्यस कक्षामा सम्मिलत बिद्यार्थीहरूले रचना गरिएका बिभिन्न १७ वटा लेखहरू समावेश गरि याे स्मारिका प्रकाशित गरिएकाे थियाे । यसमा त्रिपिटकमा उल्लेखित लेखहरूलाई बिभिन्न शिर्षक दिएकाे छ । जसमा पूर्ण भिक्षुकाे हिम्मतकाे कथा, शील र प्रज्ञाकाे उपदेश, धर्मचत्रपवर्तन, सुखमय जीवन, शाक्यकुलकाे उत्पत्तिबारेमा आदि विषयका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् ।
त्रिपिटकमा उल्लेखित केही बिषयकहरुका बारेमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
बुद्धकालिन अग्रस्थान प्राप्त गर्ने श्राविकाहरूमध्ये विनयमा अग्रस्थान प्राप्त गर्ने श्राविका, स्मरणीय, उदाहरणीय महिला, सम्पन्न र कुलीन परिवारमा जन्मि, हुर्केबढेकी पटाचारा कसरी र किन आफ्ना पतिलगायत सन्तानहरुबाट बिछाेडिनु पर्याे र पछि भगवान बुद्धकाे उपदेशप्राप्त गरी अर्हत लाभ सम्म प्राप्त गरेकाे कुरालाई धर्मदेशना दिनुभएकाेलाई लेखकाे रुपमा प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै कुरालाई सक्षिप्त रुपमा सचित्र सहित पनि प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्धकालिन श्राविका पटाचाराकाे जीवनी बारे अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
जीवन सफल बनाउन बिशेष गुण हुन आवश्यक छ । एक सभ्य व्यत्तिले पालना गर्नुपर्ने शील, नियम, आदर गाैरव, दुःख पर्दा दिइने सान्त्वना, विरामी हेर्नजाँदा गर्नुपर्ने व्यवहार आदि आवश्यक गुण धर्मका कुराहरूलाई उदाहरण सहित विभिन्न ३९ शिर्षकमा प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
ब्यावहारीक जीवनमा परिवर्तन गर्न चाहाने बालबालिकाहरू ।
परित्राणकाे निदान, परित्राण पाठ परम्परा, परित्राणकाे सुरूवात र निरन्तरताका केहि कुरा, देव आराधना, बुद्ध वन्दना देखि पुब्बण्ह सुत्त गरी १२ वटा पालिभाषामा परित्राण सुत्त सहित देव आराधना देखि मङ्गल सुत्तसम्मकाे शब्दार्थ, भावार्थ, अभिप्राय तथा कथात्मक प्रसंग सहित व्याख्या गरिएकाे छ ।
परित्राण सूत्रकाे भावार्थ सहित शब्दार्थ अध्ययन तथा अध्यापन गर्न चाहानेहरू ।
रतन सुत्त, मेत्त सुत्त, माेर सुत्त, वट्ट सुत्त आदि ९ वटा परित्राणहरूकाे पालिकाे शब्दार्थ, भावार्थ, अभिप्राय तथा व्याख्या सहित निदान र सुत्तलाई कथात्मक प्रसंग सहित व्याख्या गरी प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
परित्राण सूत्रकाे शब्दार्थ र भावार्थ अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहानेहरू ।
सुत्तपिटक अन्तर्गत खुद्दक निकायकाे चाैथाे गन्थ हाे । यसमा भगवान बुद्धका सानातिना र विशेष प्रकारकाे उपदेशहरू संग्रह गरिएकाे छ । जसमा चार परिच्छेदहरू रहेका छन । राग, द्वेश, माेह, सबैकाे त्याग, उचित मनन, राम्राे मित्र, आदि विविध कुराहरूद्वारा नराम्राे गर्दा नरक बास हुन्छ र दुःख कष्ट हुन्छ, राम्राे चिन्तन र मननबाट सुख शान्ति मिल्छ भन्ने भनाइहरूलाई प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
कुशल वृद्धि गरी सुख, समृद्धि र मुत्ति प्राप्त गर्न चाहानेहरू ।
भक्तपुरबाट प्रकाशित “मजदूर” पत्रिकामा २०५८ साल देखि २०६२ सालसम्म प्रकाशित १७ वटा साना छाेटा लेखहरूकाे सँगालाे हाे । सम्पूर्ण लेखहरू बाैद्ध विनयमा आधारित रहेका छन् । सामाजिक व्यवहारलाई शील, समाधि, प्रज्ञामा व्यवस्थित गर्नुपर्छ, रूढीवादी परम्परालाइ त्यागेर सत्य मार्गमा लाग्नुपर्छ, बाैद्ध दृष्ट्रीकाेण र अर्थ नीति आदि विविध प्रसंगहरूलाई बाैद्धनैतिकतालाई अगाडि सारेर मानव मूल्य र मानव कर्तव्यलाई बिबिध शिर्षकहरू जस्तै “हाम्राे समाज र व्यवहार”, “पञ्चशील र यसकाे महत्व”, “आमा बुबाप्रति छाेराछाेरीकाे कर्तव्य” देखि “द्वेषभावनाकाे समाधान मैत्री भावना” आदि शिर्षकमा कथा सहित व्याख्या गरिएका छन् ।
समाजमा परिर्वतन चाहाने सबै ।
