बुद्धकालीन ब्राह्मणहरुकाे आध्यात्मिक अवस्था र उनीहरुकाे दर्शनहरुका बारेमा र छवटा संघायनकाे संक्षिप्त जानकारी उल्लेख गरिएकाे छ । यसमा जटा भारद्वार ब्राह्मण, अहिंसक भारद्वाज ब्राह्मण, मातृपाेषक ब्राह्मण, धनपति ब्राह्मण, आदि गरी बिभिन्न ३१ जना ब्राह्मणहरूका चरित्रकाे साथै उहाँहरूसँग सम्बन्धित बिभिन्न निकायहरूमा उल्लेखित ४२वटा सूत्रहरूकाे बारेमा उल्लेख गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन ब्राह्मणहरुका बारेमा अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन गृहस्थीहरु मध्ये २३जना पात्रहरू; पञ्चकङ्ग थपति, पाटलिय गामणि, पाटलि गाउँका उपासकहरु, पुण्ण काेलियपुत्र, पेस्स माहुनेपुत्र, पाेतलिय गृहपति, बेलट्ठ कच्चान, भद्रक गामणि, मणिचूल गामणि, मानदिन्न गृहपति, मेण्डक गृहपति, याेधाजीव गामणी, राजगृहसेठ, रासिय गामणिह, वज्जियमाहित गृहपति, वासेट्ट उपासक, सन्धान गृहपति, साल्ह मृगारनारी, सिङ्गलक गृहपतिपुत्र, सिरिवड्ढ गृहपति, सुप्पबुद्ध कुष्टी, स्राेण गृहपतिपुत्र र हालिद्दिकानि गृहपतिका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् भने ती पात्रहरूका सम्बन्धमा त्रिपिटक मूलपालिमा प्राप्त जम्मा तिस (३०) वटा सूत्रहरूका बारेमा पनि अनुवाद प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थीहरु जसकाे नाम “प” देखि “ह” सम्मका २३जनाका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन गृहस्थीहरु मध्ये पच्चिस जना पात्रहरू; अस्साराेह गामणि, असिबन्धकपुत्र गामणि, इच्छानङ्गलक उपासक, उग्गह मेण्डकनत्ता, उदेन उपासक, उपकमण्डिकापुत्र, उपालि केटा, उपालि गृहपति, ऋषिदत्त र पुराण स्थपतिहरु, कल्यालभत्तिक गृहपति, केवट्ट गृहपति, घटिकार कुमाले, घाेषित गृहपति, चण्ड गामणी, चम्पावासी उपासकहरु, चुन्द कम्मारपुत्र, तालपुट नटगामणी, दशम गृहपति, दारुकम्मिक गृहपति, दीघजाणु काेलियपुत्र, दीघावु उपासक, धनिय गाेप, धम्मदिन्न उपासक, धम्मिक उपासक र नन्दिय शाक्यका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् भने ती पात्रहरूका सम्बन्धमा त्रिपिटक मूलपालिमा प्राप्त जम्मा एकतिस (३१) वटा सूत्रहरूका बारेमा पनि अनुवाद प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थीहरू जसकाे नाम “अ” देखि “न” सम्मका २५जनाका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन दश जना गृहस्थी उपासकहरू जसलाई बुद्धद्वारा प्रशंसित छन् - तपुस्स र भल्लुक गृहपति, अनाथपिण्डिक गृहपति, चित्र गृहपति, हस्तक आलवक, महानाम शाक्य, वैशालीवासी उद्गत गृहपति, हस्तिग्रामवासी उद्गत गृहपति, शूर अम्बष्ठ गृहपति, जीवक वैद्य र नकुलपिता गृहपतिका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थी उपासकहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
पालिबाङ्गमयमा दुई ठाउँमा उपासिकाहरूका नामहरू संग्रहित भएकाेमा अङ्गुत्तरनिकायकाे एतद्अग्रका दश उपासिकाहरू सुजाता उपासिका, विशाखा महाउपासिका, खुज्जुत्तरा उपासिका, श्यामवती महारानी, उत्तरानन्दमाता, सुप्पवासा उपासिका, सुप्पिया उपासिका, कात्यायनी उपासिका, नकुलमाता गृहपत्नी र कुररघरकी काली बारेमा मूलसूत्रहरू, सूत्रहरूका संग्रहमा र अरू त्यस पात्र सम्बन्धी अर्थकथाहरूमा भेट्टिएका कारणहरूलाई समेत एकत्रितपारी परिचयकाे रूपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धकाे समयमा एकद्अग्र प्राप्त उपासिकाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरु मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरु भएका सारिपुत्र महास्थवीरकाे परिचयलाई प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरु ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरु मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरु भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरु प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरु ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरू मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरू भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरु प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा भगवान् बुद्धकाे धर्मलाई सर्वप्रथम ज्ञात गरी तदनुकूल आफ्नाे जीवनमा उतार्ने पुरुषहरूमध्ये पहिलाे मान्छे काैडिन्य स्थविर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरू प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक काैडिन्य स्थविरका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरू मध्ये अग्र, मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरू भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरू प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा बुद्धद्वारा श्रेष्ठ धाेषित अर्थात अग्रस्थान पाएका तेह्र १३ भिक्षुणीहरूका चरित-कथाहरू संग्रहित भएका छन् । यसमा ती भिक्षुणीहरू अर्थात श्राविकाहरूकाे गृही-जीवनका शुरुका दिन देखिका कुराहरू समावेश गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्राविकाहरू जसले बुद्धद्वारा अग्रस्थान पाएका श्राविकाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्ध जीवनीलाई कविताकाे माध्यमाबाट प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै गरी बुद्ध गुण, धर्म गुण, संघ गुणकाे पालि र अर्थका साथै बिस्तृत रुप अर्थलाई व्याख्या सहित प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्ध जीवनीलाई कविताकाे माध्यमाबाट प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै गरी बुद्ध गुण, धर्म गुण, संघ गुणकाे पालि र अर्थका साथै बिस्तृत रुप अर्थलाई व्याख्या सहित प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
नेपालकाे स्थविरवाद शासनका अग्रज महाप्रज्ञा भन्तेकाे जीवनीका साथै बाैद्धधर्ममा प्रवेश गर्दाकाे संधर्ष, बुद्धधर्म बिस्तार गर्नमा याेगदान, बाैद्ध साहित्यमा याेगदान, शरिरीक राेगकाे कारणले गर्दा गृहस्थी जीवनमा फर्कनु परेकाे कारण, त्यसपछि पनि उनले बुद्धधर्म प्रचारप्रसारमा लागी नै रहनु भएकाे कुराहरू उल्लेख गरीएका छन् ।
नेपालकाे स्थविरवादकाे अग्रज महाप्रज्ञाकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
The Life of Buddha नामक अग्रेजी पुस्तककाे नेपाली भाषामा अनुदित पुस्तक हाे । यसमा बुद्ध जीवनी अन्तर्गत जन्म, मनुष्यकाे चार अवस्था, बाेधिज्ञान प्राप्ति, मध्यम मार्ग, संघ आदि विविध शिर्षकमा बुद्ध जीवनी र दर्शनका कुराहरूलाई प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्ध जीवनी र बुद्धकाे दर्शन बारे अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
भिक्षु अमृतानन्द्र महास्थविरले लेख्नु भएकाे बुद्धकालीन श्राविका चरित्र र बुद्धकालिन महिलाहरू मध्ये कपिलवस्तु र काेलियका बुद्धकाे समयका तीन जना क्षीणाश्रवी भिक्षुणी र तीन जना आर्य मार्गमा पुगेका महिलाहरूका सार संक्षिप्त जीवनीलाई नेपाल भाषामा अनुवाद गरी प्रस्तुत गरीएकाे छ । यसमा महाप्रजापति गाैतमी, यशाेधरा, नन्दा, कालिगाेधा शाक्य, राेहिणी क्षत्री कन्या, काेलीय सुप्रवाशाकाे जीवनीलाई समावेश गरीएका छन् । उनीहरूकाे जीवनमा के कस्ता घटनाहरू घटे, कस्ता कस्ता कार्यहरू गरी अग्रज स्थानमा पुग्नसके भन्ने बारेमा उल्लेख गरीएका छन् ।
बुद्धकालिन कपिलवस्तुका श्राविका र महिलाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
बुद्धकालिन अग्रस्थान प्राप्त गर्ने श्राविकाहरूमध्ये विनयमा अग्रस्थान प्राप्त गर्ने श्राविका, स्मरणीय, उदाहरणीय महिला, सम्पन्न र कुलीन परिवारमा जन्मि, हुर्केबढेकी पटाचारा कसरी र किन आफ्ना पतिलगायत सन्तानहरुबाट बिछाेडिनु पर्याे र पछि भगवान बुद्धकाे उपदेशप्राप्त गरी अर्हत लाभ सम्म प्राप्त गरेकाे कुरालाई धर्मदेशना दिनुभएकाेलाई लेखकाे रुपमा प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै कुरालाई सक्षिप्त रुपमा सचित्र सहित पनि प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्धकालिन श्राविका पटाचाराकाे जीवनी बारे अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
