भगवान् बुद्धका तृतीय श्रावक हुनु भएका र धुताङ्गधारी भिक्षुहरू मध्येका अग्र महाकाश्यप महास्थविरकाे चरित्रका बारेमा उल्लेख गरीएकाे छ । बाैद्ध साहित्यमा उहाँसंग सम्बन्धित भएका ३२वटा सूत्रहरू समावेश गरेका छन् ।
अग्र धुताङ्गधारी महाकाश्यप महास्थविरकाे चरित्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
पालि त्रिपिटक साहित्यमा उपलब्ध सूत्रहरूमा उल्लिखित चातुर्महाराजा, यमराजा, राेहितस्स देवपुत्र, बासुदत्त देवपुत्र, वेण्डु देवपुत्र, वेपचित्ति असुरेन्द्र, वैराेचन असुरेन्द्र, शक्र भन्ने यक्ष र शक्र देवेन्द्र गरी ९ पात्रहरूकाे बारे र यिनीहरूकाे सम्बन्धमा बिभिन्न निकायहरूमा संग्रहित ३५ सूत्रहरू संग्रहित गरिएका छन् ।
देवपुत्र तथा शक्र देवहरूका बारेमा जानकारी, अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन ब्राह्मणहरु अजित माणव, अस्सलायन माणव, उदायी ब्राह्मण, कसिभारद्वाज ब्राह्मण, कूटदन्त ब्राह्मण, गणकमाेग्गल्लान ब्राह्मण, गाेपकमाेग्गल्लान ब्राह्मण, घाेटमुख ब्राह्मण, जाणुस्साेणि ब्राह्मण, तिस्समेत्तेय्य ब्राह्मण, देवहित ब्राह्मण, धनञ्जानि ब्राह्मण, नगरविन्दय्यक ब्राह्मणहरू र नन्द माणव गरि चाैध जना ब्राह्मणहरुकाे बारेमा बिभिन्न निकायहरूमा उल्लेख भएका २६वटा सूत्रहरू सहित प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन ब्राह्मणहरुका बारेमा अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन ब्राह्मणहरुकाे आध्यात्मिक अवस्था र उनीहरुकाे दर्शनहरुका बारेमा र छवटा संघायनकाे संक्षिप्त जानकारी उल्लेख गरिएकाे छ । यसमा जटा भारद्वार ब्राह्मण, अहिंसक भारद्वाज ब्राह्मण, मातृपाेषक ब्राह्मण, धनपति ब्राह्मण, आदि गरी बिभिन्न ३१ जना ब्राह्मणहरूका चरित्रकाे साथै उहाँहरूसँग सम्बन्धित बिभिन्न निकायहरूमा उल्लेखित ४२वटा सूत्रहरूकाे बारेमा उल्लेख गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन ब्राह्मणहरुका बारेमा अध्ययन र अध्यापन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन गृहस्थीहरु मध्ये २३जना पात्रहरू; पञ्चकङ्ग थपति, पाटलिय गामणि, पाटलि गाउँका उपासकहरु, पुण्ण काेलियपुत्र, पेस्स माहुनेपुत्र, पाेतलिय गृहपति, बेलट्ठ कच्चान, भद्रक गामणि, मणिचूल गामणि, मानदिन्न गृहपति, मेण्डक गृहपति, याेधाजीव गामणी, राजगृहसेठ, रासिय गामणिह, वज्जियमाहित गृहपति, वासेट्ट उपासक, सन्धान गृहपति, साल्ह मृगारनारी, सिङ्गलक गृहपतिपुत्र, सिरिवड्ढ गृहपति, सुप्पबुद्ध कुष्टी, स्राेण गृहपतिपुत्र र हालिद्दिकानि गृहपतिका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् भने ती पात्रहरूका सम्बन्धमा त्रिपिटक मूलपालिमा प्राप्त जम्मा तिस (३०) वटा सूत्रहरूका बारेमा पनि अनुवाद प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थीहरु जसकाे नाम “प” देखि “ह” सम्मका २३जनाका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन गृहस्थीहरु मध्ये पच्चिस जना पात्रहरू; अस्साराेह गामणि, असिबन्धकपुत्र गामणि, इच्छानङ्गलक उपासक, उग्गह मेण्डकनत्ता, उदेन उपासक, उपकमण्डिकापुत्र, उपालि केटा, उपालि गृहपति, ऋषिदत्त र पुराण स्थपतिहरु, कल्यालभत्तिक गृहपति, केवट्ट गृहपति, घटिकार कुमाले, घाेषित गृहपति, चण्ड गामणी, चम्पावासी उपासकहरु, चुन्द कम्मारपुत्र, तालपुट नटगामणी, दशम गृहपति, दारुकम्मिक गृहपति, दीघजाणु काेलियपुत्र, दीघावु उपासक, धनिय गाेप, धम्मदिन्न उपासक, धम्मिक उपासक र नन्दिय शाक्यका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् भने ती पात्रहरूका सम्बन्धमा त्रिपिटक मूलपालिमा प्राप्त जम्मा एकतिस (३१) वटा सूत्रहरूका बारेमा पनि अनुवाद प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थीहरू जसकाे नाम “अ” देखि “न” सम्मका २५जनाका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्धकालीन दश जना गृहस्थी उपासकहरू जसलाई बुद्धद्वारा प्रशंसित छन् - तपुस्स र भल्लुक गृहपति, अनाथपिण्डिक गृहपति, चित्र गृहपति, हस्तक आलवक, महानाम शाक्य, वैशालीवासी उद्गत गृहपति, हस्तिग्रामवासी उद्गत गृहपति, शूर अम्बष्ठ गृहपति, जीवक वैद्य र नकुलपिता गृहपतिका बारेमा उल्लेख गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन गृहस्थी उपासकहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
पालिबाङ्गमयमा दुई ठाउँमा उपासिकाहरूका नामहरू संग्रहित भएकाेमा अङ्गुत्तरनिकायकाे एतद्अग्रका दश उपासिकाहरू सुजाता उपासिका, विशाखा महाउपासिका, खुज्जुत्तरा उपासिका, श्यामवती महारानी, उत्तरानन्दमाता, सुप्पवासा उपासिका, सुप्पिया उपासिका, कात्यायनी उपासिका, नकुलमाता गृहपत्नी र कुररघरकी काली बारेमा मूलसूत्रहरू, सूत्रहरूका संग्रहमा र अरू त्यस पात्र सम्बन्धी अर्थकथाहरूमा भेट्टिएका कारणहरूलाई समेत एकत्रितपारी परिचयकाे रूपमा उल्लेख गरिएका छन् ।
भगवान् बुद्धकाे समयमा एकद्अग्र प्राप्त उपासिकाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरु मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरु भएका सारिपुत्र महास्थवीरकाे परिचयलाई प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरु ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरु मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरु भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरु प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरु ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरू मध्ये अग्र मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरू भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरु प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा भगवान् बुद्धकाे धर्मलाई सर्वप्रथम ज्ञात गरी तदनुकूल आफ्नाे जीवनमा उतार्ने पुरुषहरूमध्ये पहिलाे मान्छे काैडिन्य स्थविर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरू प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक काैडिन्य स्थविरका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा अति स्मरणीय धर्मसेनापति अग्रश्रावक प्रज्ञावानहरू मध्ये अग्र, मनुष्यलाेकमा प्रथम अभिधर्मदेशक आदि पदहरुले पनि विभूषित साथै अनन्त गुणहरू भएका सारिपुत्र महास्थवीर सम्बन्धी त्रिपिटकमा भेट्टीएका कुराहरू प्रस्तुत गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्रावक सारिपुत्रकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बाैद्ध साहित्यमा बुद्धद्वारा श्रेष्ठ धाेषित अर्थात अग्रस्थान पाएका तेह्र १३ भिक्षुणीहरूका चरित-कथाहरू संग्रहित भएका छन् । यसमा ती भिक्षुणीहरू अर्थात श्राविकाहरूकाे गृही-जीवनका शुरुका दिन देखिका कुराहरू समावेश गरिएका छन् ।
बुद्धकालिन श्राविकाहरू जसले बुद्धद्वारा अग्रस्थान पाएका श्राविकाहरूका बारेमा अध्ययन गर्न चाहनेहरू ।
बुद्ध जीवनीलाई कविताकाे माध्यमाबाट प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै गरी बुद्ध गुण, धर्म गुण, संघ गुणकाे पालि र अर्थका साथै बिस्तृत रुप अर्थलाई व्याख्या सहित प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
बुद्ध जीवनीलाई कविताकाे माध्यमाबाट प्रस्तुत गरिएकाे छ । यसै गरी बुद्ध गुण, धर्म गुण, संघ गुणकाे पालि र अर्थका साथै बिस्तृत रुप अर्थलाई व्याख्या सहित प्रस्तुत गरिएकाे छ ।
नेपालकाे स्थविरवाद शासनका अग्रज महाप्रज्ञा भन्तेकाे जीवनीका साथै बाैद्धधर्ममा प्रवेश गर्दाकाे संधर्ष, बुद्धधर्म बिस्तार गर्नमा याेगदान, बाैद्ध साहित्यमा याेगदान, शरिरीक राेगकाे कारणले गर्दा गृहस्थी जीवनमा फर्कनु परेकाे कारण, त्यसपछि पनि उनले बुद्धधर्म प्रचारप्रसारमा लागी नै रहनु भएकाे कुराहरू उल्लेख गरीएका छन् ।
नेपालकाे स्थविरवादकाे अग्रज महाप्रज्ञाकाे बारेमा अध्ययन गर्न चाहानेहरू ।
