त्रिपिटक

त्रिपिटक बौद्धहरूको पवित्र ग्रन्थ हो । सिद्धार्थले बुद्धत्व प्राप्तगरि बुद्ध भइसकेपछि ४५ बर्षसम्म ग्राम ग्राम, निगम निगम, प्रदेश प्रदेशमा गर्नुभएको धर्मको उपदेश, शिक्षाहरूको संग्रहित रूप नै त्रिपिटक हो । ‘त्रि’ ले तीन वटा र ‘पिटक’ ले टोकरी वा भाँडो जनाउँछ । भगवान बुद्ध महापरिनिर्वाण भईसकेपछि भिक्षु महाकाश्यप, भिक्षु आनन्द लगायत उहाँका मुख्य मुख्य शिष्यहरूका साथै पाँच सयजना अर्हत् भिक्षुहरू सम्मिलित भइ बुद्धवचनको संगायना गर्नुभयो । बुद्ध परिनिर्वाणको १०० वर्षपछि स्थविरहरूले बैशालीमा दोस्रो संगायना गरे । त्यसपछि अशोक महाराजको समयमा मौद्गलिपुत्रको प्रधानतामा पाटलिपुत्रमा तेस्रो संगायन भयो, जुनबेला त्रिपिटकलाई लिपिबद्ध गरिएको थियो । यसरी नै पालि साहित्य अनुसार चौथो संगायना वट्टगामिनी अभयको पालामा श्रीलंकामा, पाचौं संगायना मिन्डोन राजाको समयमा र प्रधानमन्त्री ऊ नु को समयमा छैंठौ संगायना गरी म्यान्मारमा दुई पटक सम्पन्न भयो । त्यही संगायनाहरूमा संग्रह गरिएका बुद्धको शिक्षालाई नै आधिकारीक रूपमा लिइदै आईरहेको छ । त्यही आधारमा त्रिपिटकमा समाबेस भएका ग्रन्थहरू निम्नअनुसार छन्ः

विनयपिटक

1. पाराजिकापालि

2. पाचित्तियपालि

3. महावग्गपालि

4. चुल्लवग्गपालि

5. परिवारपालि

सुत्तपिटक

1. दीघनिकाय

2. मज्झिमनिकाय

3. संयुत्तनिकाय

4. अंगुत्तरनिकाय

5. खुद्दकनिकाय

अभिधम्मपिटक

1. धम्मसङ्गणिपालि

2. विभङ्गपालि

3. धातुकथापालि

4. पुग्गलपञ्ञत्ति

5. कथावत्थुपालि

6. यमकपालि

7. पठ्ठानपालि

यसरी त्रिपिटकको अट्ठकथा, टीका र अनुटीका हुँदै बिकास भएको पालि त्रिपिटक बिभिन्न भाषामा अनुवाद भईसकेका छन् । नेपालमा पनि थेरबाद बुद्धधर्मको बिकाससँगै पालि त्रिपिटकको नेपालभाषा र नेपाली भाषामा अनुबाद भइरहेको छ । जति पनि अनुबाद भएका छन् ती सबै पुस्तकहरु डिजिटलाइज गरी सहजरूपमा उपलब्ध गराउने उद्देश्यले धम्मडिजिटलले ‘त्रिपिटक’ नामक छुट्टै कोलम बनाई उपलब्ध गराएका छौं ।